Je hebt het misschien al zien passeren: bij Co-Searching hebben we een methode ontwikkeld gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie. Deze wordt toegepast in onze workshops om werkzoekenden te versterken op weg naar hun droomjob. Maar wat houdt deze theorie juist in, en waarom zijn wij daar zo fan van? Annelies, onze regioverantwoordelijke Oost-Vlaanderen, legt het allemaal uit.
ZDT of zelf-determinatietheorie, een hele mond vol. Misschien zegt het je niets? Misschien vind je dit wel een vreselijk woord en had je zin om deze post al weg te skippen bij het lezen van de titel bovenaan. Niet doen! Het loont de moeite om iets te leren over Zelfdeterminatie, of je nu werkzoekende bent, werkende, gepensioneerd of student. ZDT gaat over motivatie en dus: over ons allemaal.
De theorie sluipt soms ons leven binnen zonder dat we het doorhebben. Tijdens de coronaperiode bijvoorbeeld, in de vorm van professor en motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste. Als een autoriteit op het gebied van motivatie werd hij door de regering aan boord gehaald om de motivatie van de bevolking in kaart te brengen en na te denken over hoe we de coronamaatregelen gedragen konden maken. In een ideale situatie voelen mensen zichzelf gemotiveerd om de maatregelen te respecteren. Dat is een heel ander verhaal dan enkel het opleggen van maatregelen.
In de maatschappij wordt er vaak vanuit gegaan dat wij als mens een stok (straf) of een wortel (geld, een diploma) nodig hebben om mensen iets te laten doen. Onze maatschappij is dan ook zo ingericht: werk leidt tot een beloning, namelijk een loon. Je hebt in onze maatschappij altijd geld nodig om te overleven dus stoppen met werken heeft een negatieve invloed op onze levenskwaliteit. Stop je met studeren? Dan ontvang je geen diploma als bewijs. Een leven vol beloning en straf is eigenlijk een heel enge visie op wat mensen beweegt om te doen wat ze doen. Dit werd bijvoorbeeld ook beschreven door de Nederlandse historicus Rutger Bregman in zijn boek ‘de meeste mensen deugen’.
Wie de lotto wint stopt niet met werken. Wie al een diploma heeft stopt niet per sé met leren. Vele mensen doen onbezoldigd werk in de vorm van vrijwilligerswerk. Er wordt veel plezier gehaald uit hobby’s die geen status of geld opleveren. En waarom? Iedereen wordt geboren met een intrinsieke motivatie om dingen te doen. Omdat iedereen wel te motiveren is voor iets, ook al kan dat ‘iets’ voor iedereen verschillen. Interesses en voorkeuren zijn vaak heel persoonlijk.
Zelfdeterminatie is een theorie die verklaart hoe motivatie werkt die van binnenuit komt, ook wel ‘intrinsieke motivatie’, genoemd. Het is iets dat we allemaal bezitten en waar we mee geboren worden. Voor vele mensen die zoekende zijn (of juist niet zoeken) kan dit positief mensbeeld een verhelderend inzicht zijn. Ook voor opvoeders, arbeidsbemiddelaars, managers en coaches kan ZDT een mooi kader bieden waarin we mensen laten groeien, een kader te scheppen waarbinnen mensen zichzelf kunnen motiveren.
Aan de basis van ZDT liggen 3 universele behoeftes:
- een behoefte aan autonomie
- een behoefte aan competentie
- een behoefte aan verbondenheid
Deze behoeftes zijn universeel en over culturen heen aanwezig. Alleen kan de mate waarin we deze behoefte hebben of hoe we deze inkleuren wel verschillen tussen individuen of culturen. Maar over het algemeen geldt: het bevredigen van deze behoeftes leidt tot een verhoogde intrinsieke motivatie. Het tegendeel bestaat ook: als er geen aandacht is voor deze behoeftes, bijvoorbeeld in de opvoeding kan dit ook leiden tot behoeftefrustratie. Mensen lijken dan helemaal niet meer gemotiveerd te zijn. Maar gelukkig: dit is een omkeerbaar proces. Door in te zetten op deze behoeftes (ook bij mensen die hier geen nood aan lijkt te hebben) kan er toch intrinsieke motivatie groeien.
Wees je eigen arbeidsbemiddelaar
Misschien is dit wel de ‘olifant in de kamer’ voor wie werkt met zogenaamde ongemotiveerde jongeren of bijvoorbeeld langdurige werkzoekenden. Misschien is het tijd dat we nadenken over intrinsieke motivatie en hoe we die de ruimte kunnen geven om te groeien.
Je kan dit ook voor jezelf proberen stimuleren. Ben je werkzoekend? Wacht dan niet tot iemand jou komt zeggen wat jou kan motiveren maar ga er zelf naar op zoek! Leer luisteren naar je eigen stem en onderzoek wat jou intrinsiek motiveert. Onderzoek hoe het zit met jouw gevoel van autonomie, competentie en verbondenheid. Hoe vul jij deze in en kan je er voor jezelf op inzetten? Probeer eens je eigen arbeidsbemiddelaar te zijn. Maar heb je hulp nodig? Aarzel dan ook niet om hulp te vragen. Je gevoel van je verbonden te voelen is immers ook belangrijk.
Heb je als werkzoekende zin om meer te leren over ZDT en hoe je de concrete behoeftes voor jezelf kan ontdekken en stimuleren? Wil je discussiëren hierover met andere werkzoekenden? Laat het ons weten en wie weet, organiseren we er binnenkort wel een workshop over!
